Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ve Travma İlişkisi
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nedir?
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Aşırı Odaklanma Durumu?
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri Nedir?
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi Nedir?
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu İçin Verilen Uyarıcı İlaçlar Bağmımlılık Yapar Mı?
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavileri Nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkati toplamada güçlük, dürtüsellik ve hiperaktivite ile karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur.
Bu belirtiler okulda, işte ve kişisel ilişkilerde sorunlara yol açabilir. DEHB en sık çocuklukta teşhis edilir, ancak yetişkinlerde de teşhis edilebilir.
DEHB belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve zamanla değişebilir. Durum genellikle bir çocuk doktoru veya psikiyatrist gibi nitelikli bir sağlık uzmanı tarafından semptomların bir kombinasyonuna ve bireyin tıbbi ve psikolojik geçmişinin kapsamlı bir değerlendirmesine dayanarak teşhis edilir. DEHB genellikle ilaç, terapi ve egzersiz ve sağlıklı beslenme gibi yaşam tarzı değişikliklerinin bir kombinasyonu ile tedavi edilir.
DEHB’nun alt tipleri:
- Dikkat eksikliği tip: dikkati toplamada zorluk, unutkanlık ve dağınıklık ile karakterizedir.
- Hiperaktif-dürtüsel tip: hiperaktivite ve dürtüsellik ile karakterizedir.
- Kombine tip: hem dikkatsizlik hem de hiperaktivite-dürtüsellik ile karakterizedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ve Travma İlişkisi
Çocuklukta yaşanan psikolojik travma ile DEHB gelişimi arasında bir bağlantı olduğunu öne süren bazı araştırmalar var. Travma, fiziksel, duygusal veya cinsel taciz, ihmal veya şiddete maruz kalma gibi deneyimleri içerebilir. Travma yaşamış çocukların DEHB veya diğer zihinsel sağlık durumlarını geliştirme riski daha yüksek olabilir.
Travma, özellikle dikkat, dürtüsellik ve duygu düzenleme ile ilgili alanlarda beynin gelişimini etkileyebilir. Bu, DEHB'de görülenlere benzer semptomlara yol açabilir. Travma ayrıca stres tepki sisteminde, çocuğun dikkatini vermesini ve davranışlarını kontrol etmesini zorlaştıracak şekilde beynin işleyişini etkileyebilecek değişikliklere yol açabilir.
Ek olarak, travma yaşamış çocuklar okulda zorluk çekebilir, bu da akademik sorunlara, sosyal ilişkilerde zorluklara ve davranış sorunlarına yol açabilir. Bu zorluklar DEHB semptomlarıyla karıştırılabilir.
Bir akıl sağlığı uzmanının, DEHB'yi değerlendirirken hastanın travma öyküsünün farkında olması ve travmayı semptomların olası bir nedeni olarak değerlendirmesi önemlidir. Bu gibi durumlarda, travma bilgilendirilmiş tedavi sağlanmalıdır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak genellikle dikkat güçlüğü, dürtüsellik ve hiperaktiviteyi içerir.
Dikkat eksikliği belirtileri şunları içerir:
- Ayrıntılara dikkat etmede zorluk
- Görevlerde veya etkinliklerde dikkati sürdürmede zorluk
- Günlük aktivitelerde unutkanlık
- Talimatları takip etmede zorluk
- Görevleri ve etkinlikleri düzenlemede zorluk
- Sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınmak
- Görevler veya faaliyetler için gerekli şeyleri kaybetmek
- Kolayca dikkati dağılmak
- Günlük aktivitelerde unutkanlık
- Aşırı odaklanma durumunu tecrübe edebilirler
Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri şunları içerir:
- Koltukta kıpırdanma veya kıvranma
- Gerektiğinde oturmakta zorluk
- Aşırı koşma veya tırmanma
- Sessizce oynamakta zorluk
- Her zaman hareket halinde olmak
- Aşırı konuşmak
- Bir soru tamamlanmadan önce cevapları bulanıklaştırmak
- Sırasını beklemekte güçlük çekme
- Başkalarının sözünü kesmek veya izinsiz girmek
DEHB teşhisi konulabilmesi için bu semptomların kalıcı olması ve bireyin en az iki ortamda (örn. evde, okulda veya işte) işlev görme becerisine müdahale ediyor olması gerektiğini not etmek önemlidir.
Bu semptomların çocuklar ve hatta yetişkinler için normal davranışlar olabileceğini de belirtmek önemlidir, bu semptomların DEHB veya başka bir durumun göstergesi olup olmadığına yalnızca bir profesyonel karar verebilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Aşırı Odaklanma Durumu
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan bazı kişiler aşırı odaklanma dönemleri yaşayabilir. Hiperfokus, bir kişinin bir görev veya faaliyetle o kadar meşgul olduğu, dikkat dağıtıcı şeyleri ayarlayabildiği ve uzun süreler boyunca dikkatlice odaklanabildiği bir durumdur. Bu, DEHB'nin olumlu bir yönü olabilir, çünkü kişinin görevleri yüksek derecede üretkenlik ve ayrıntılara dikkat ederek gerçekleştirmesine izin verir. Bununla birlikte, diğer önemli sorumlulukların veya faaliyetlerin ihmal edilmesine yol açabileceğinden, DEHB'nin olumsuz bir yönü de olabilir.
Hiperfokus, DEHB tanı ölçütlerinde yaygın olarak yer alan bir semptom değildir, ancak DEHB'si olan kişiler arasında yaygın bir deneyimdir. Bazı araştırmalar bunun, DEHB'si olan kişilerin dikkatlerini düzenlemekte güçlük çekmeleri ve bu nedenle belirli etkinliklere aşırı derecede odaklanma eğiliminde olmaları nedeniyle olabileceğini düşündürmektedir.
Hiper odaklanmanın DEHB'ye özel olmadığını ve diğer durumlarda da görülebileceğini not etmek önemlidir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri Nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır, ancak araştırmalar bunun genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanabileceğini düşündürmektedir.
Genetik faktörler: DEHB ailelerde görülme eğilimindedir ve araştırmalar, bozukluğun gelişiminde genetik faktörlerin rol oynayabileceğini düşündürmektedir. Çalışmalar, DEHB ile ilişkili olabilecek birkaç gen tanımlamıştır.
Nörolojik faktörler: Araştırmalar, DEHB olan kişilerde belirli beyin bölgelerinde yapısal ve işlevsel farklılıklar olabileceğini öne sürdü. DEHB ile ilgili olduğu düşünülen beyin bölgeleri, dikkat ve dürtü kontrolünden sorumlu olan prefrontal korteksi ve motor kontrolden sorumlu olan bazal ganglionları içerir.
Çevresel faktörler: Bazı çevresel faktörlerin, aşağıdakiler gibi artan DEHB geliştirme riski ile ilişkili olduğu bulunmuştur:
- Doğum öncesi alkol, tütün veya uyuşturucuya maruz kalma
- Erken doğum
- Düşük doğum ağırlığı
- Beyin hasarı
- Kurşun veya diğer toksinlere maruz kalma
- Doğum öncesi enfeksiyon
- Stres, uykusuzluk, yetersiz beslenme ve fiziksel aktivite eksikliği gibi bazı faktörlerin DEHB semptomlarını kötüleştirebileceğini de belirtmekte fayda var.
DEHB'nin karmaşık bir bozukluk olduğunu ve muhtemelen tek bir faktörden değil birçok faktörden kaynaklandığını unutmamak önemlidir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Tedavileri Nedir?
DEHB için tedavi yöntemi tipik olarak ilaç ve terapinin bir kombinasyonunu içerir.
DEHB'yi tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan ilaçlar, Ritalin ve Concerta gibi uyarıcıların yanı sıra Strattera gibi uyarıcı olmayan ilaçları içerir.
Davranış terapisi, ebeveyn eğitimi, sosyal beceri eğitimi ve bilişsel davranışçı terapi gibi teknikleri içerebilir.
Ek olarak, sınıfta ve evde düzen ve rutin sağlamak gibi düzenlemeler de DEHB semptomlarının yönetilmesinde yardımcı olabilir. Tedavi planlarının kişiye göre düzenlenmesi ve kalifiye bir sağlık uzmanı tarafından yakından izlenmesi gerektiğini unutmamak önemlidir.
Terapi ayrıca DEHB’nin travma ile bağlantısını anlamak ve tedavi planını buna göre şekillendirmek için de önemlidir. Bu sebeple sadece ilaç yerine ilaç ve terapinin kombinasyonu ya da sadece terapi bazı durumlarda daha uygun olabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun İçin Verilen Uyarıcı İlaçlar Bağımlılık Yapar Mı?
Uyarıcılar gibi DEHB'yi tedavi etmek için kullanılan ilaçlar, tıpkı diğer ilaçlar gibi kötüye kullanım ve bağımlılık potansiyeline sahiptir. Ancak, reçete edildiği şekilde ve bir sağlık uzmanının gözetiminde kullanıldığında, bağımlılık riskinin düşük olduğu kabul edilir.
Ritalin ve Concerta gibi uyarıcı ilaçlar, beyindeki belirli nörotransmiterlerin seviyelerini artırarak çalışır ve bu da DEHB'si olan kişilerde dikkat, odaklanma ve dürtü kontrolünü geliştirebilir. Reçete edildiği şekilde alındığında, bu ilaçlar güvenli ve etkili kabul edilir. Bununla birlikte, kötüye kullanılırlarsa veya reçete edilenden daha yüksek dozlarda alınırlarsa, diğer uyarıcıların yol açtığına benzer bir "yüksek" duruma yol açabilirler. Bu, kötüye kullanım ve bağımlılık riskinin artmasına neden olabilir.
DEHB ilaçlarının semptomları tedavi etmede etkili olabilmesine rağmen, bozukluğu tedavi etmediğini ve terapiyi, yaşam tarzı değişikliklerini ve diğer müdahaleleri de içeren kapsamlı bir tedavi planının parçası olarak kullanılmaları gerektiğini unutmamak önemlidir. Bağımlılık konusunda endişeleriniz varsa veya madde bağımlılığı geçmişiniz varsa, tedavi seçenekleriniz ve olası riskler hakkında sağlık uzmanınızla konuşmanız önemlidir.